Bogactwo rodzajów herbat i ich właściwości

Herbata zarówno w formie liściastej jak i w torebkach jest bardzo popularnym napojem spożywanym na co dzień przez wiele osób w Polsce i na całym świecie. Warto znać jej rodzaje oraz ich właściwości, tak by cieszyć się nie tylko jej smakiem, ale i korzyściami płynącymi ze spożywania określonego typu. Przy wyborze herbaty powinniśmy kierować się także jej jakością i pochodzeniem, tak by wybrać produkty pozyskiwane w etyczny sposób, a ewentualne aromaty miały naturalne, pewne pochodzenie. Jej odpowiedni smak i aromat zamieni czas poświęcony na jej przygotowanie i spożycie w chwilę relaksu i przyjemności. W poniższym artykule chcemy przedstawić Państwu rodzaje herbat i ich właściwości, zarówno tych uznawanych za prawdziwe herbaty - powstałe na bazie liści Camellia sinensis, jak i tych powszechnie nazywanych herbatami ze względu na proces przygotowywania.

Herbata biała

Powstała zazwyczaj (wyjątkiem jest herbata White Peony (Bai Mu Dan)) ze zbieranych wiosną pączków i najmłodszych liści biała herbata jest tą najmniej przetworzoną - nie jest poddawana fermentacji, liście po zwiędnięciu są jedynie suszone. Wyróżnia się ona subtelnym aromatem oraz smakiem z kremowymi i słodkimi nutami. Również jej kolor jest bardzo delikatny - ma ona po zaparzeniu jasną, słomkową barwę. Nazwa herbaty nawiązuje do białego meszku, który często pokrywa liście gdy te są zbierane. Do tego rodzaju zalicza się herbaty takie jak np. Bai Mu Dan, Guangxi Silver Needle. Choć oryginalnie pochodzi ona z Chin z prowincji Fujian, gdzie była napojem dla ludzi bogatych, niektóre jej podrodzaje produkowane są także w Nepalu, Tajwanie czy Sri Lance.

Ze względu na niskie przetworzenie herbata ta bogata jest w antyoksydanty (przeciwutleniacze których głównym zadaniem jest neutralizacja wolnych rodników tlenowych) i składniki odżywcze. Pita regularnie biała herbata:

wzmacnia kości np. zęby dzięki dużej zawartości fluoru i garbników

wpływa na układ krążenia - reguluje ciśnienie krwi, obniżając je, poprawia pracę serca i zapobiega miażdżycy

spowalnia procesy starzenia się organizmu

działa kojąco na stres i nerwy, poprawiając także koncentrację

podejrzewa się również że wspomaga profilaktykę nowotworową, działając antynowotworowo

Herbata czarna

Ten rodzaj w wielu miejscach stał się tradycją bądź elementem kultury. Niezwykle popularna na Zachodzie i całym świecie, szacunkowo najczęściej spożywana czarna herbata powstaje w wyniku czterech procesów: więdnięcia, skręcania, pełnej fermentacji oraz suszenia. Sprawia to, że po zaparzeniu ma ona bursztynowy kolor, wyrazisty aromat i dość mocny smak. Herbatę czarną dzieli się na kilka kategorii, uwzględniając z jakiej części rośliny pochodzą liście. Najcenniejsze są te drobne, znajdujące się na samej górze krzewu. Drugą kategorią są herbaty powstałe z dużych liści, rosnących w środkowej i dolnej części. Ostatnią i tym samym najgorszą kategorią jest tzw. pył, używany do wytwarzania herbat ekspresowych - są to resztki z krzewu lub produkcji. Inny podział klasyfikuje je ze względu na pochodzenie geograficzne. Uprawiana jest ona w Chinach (Yunnan, Keemun), Indiach (Darjeeling**, Assam), Sri Lance (Ceylon), a także w Kenii, Nepalu i Wietnamie. Do herbat czarnych należą także popularne herbaty śniadaniowe English Breakfast i Irish Breakfast oraz aromatyzowany olejkiem z bergamotki Earl Grey.

Czarna herbata mimo dużego przetworzenia wciąż ma wiele korzystnych właściwości. Zawiera ona aktywnie biologicznie składniki do których należą m.in. polifenole, aminokwasy, związki lotne i alkaloidy. Ma też dużą zawartość garbników, działa rozgrzewająco i bakteriobójczo, pomagając podczas walki z chorobami. Pita regularnie:

spowalnia proces starzenia poprzez neutralizację wolnych rodników

wspomaga działanie układu pokarmowego: pomaga przy zatruciach, wspomaga trawienie, zmniejszając ryzyko niestrawności oraz wspomaga odchudzanie

pobudza i poprawia koncentrację oraz myślenie

oczyszcza organizm z toksyn i obniża cholesterol

pobudza krążenie krwi (stąd nie jest wskazana dla osób z nadciśnieniem tętniczym)

zapobiega krwawieniu dziąseł i paradontozie

Herbata czerwona

Herbata Pu-Erh, w Polsce znana także jako herbata czerwona, pochodzi z Chin, konkretniej z górskich rejonów w prowincji Yunnan. Jest ona poddawana częściowej fermentacji oraz często kilkuletniemu leżakowaniu, dzięki którym zyskuje swoje charakterystyczne cechy. Herbata ta wyróżnia się ciemnym, nawet ciemniejszym niż w przypadku herbaty czarnej kolorem oraz niezwykle silnym, korzenno-ziemistym smakiem i aromatem.

Choć ze względu na swoje cechy smakowe nie każdemu przypadnie ona do gustu, nie warto z niej całkowicie rezygnować. Ma ona bowiem wiele korzystnych właściwości. Zawiera m.in. polifenole oraz dużą ilość fluoru (z tego względu należy uważać by nie spożywać jej nadmiernie). Regularnie pita:

wzmacnia organizm, pomagając w walce z infekcjami i chorobami takimi jak np. grypa

wspomaga pracę układu pokarmowego, przyspieszając spalanie tłuszczu i pomagając w odchudzaniu

normalizuje ciśnienie pobudzając mikrokrążenie

obniża poziom cholesterolu i oczyszcza z toksyn

poprawia pamięć, pobudza, ale i uspokaja, chroniąc układ nerwowy i zmniejszając stres

ma właściwości moczopędne i przeciwnowotworowe

Herbata niebieska

Herbata Oolong inaczej zwana herbatą niebieską, niebiesko-zieloną lub turkusową powstaje w wyniku częściowej fermentacji. Jej aromat i smak może się dość mocno różnić i zależy od sposobu produkcji - może być słodki, kwiatowy, miodowy, orzeźwiający, orzechowy czy nawet lekko owocowy. Produkowana i spożywana jest głównie w Chinach i Tajwanie, a do jej rodzajów należą herbaty takie jak Oolong Milk oraz Tie Guan Yin.

Ze względu na zawartość przeciwutleniaczy uważa się, że wychwytuje ona wolne rodniki, co może mieć działanie antynowotworowe. Regularnie spożywana:

wzmacnia odporność organizmu i przyczynia się do poprawy stanu skóry, zębów i kości

reguluje ciśnienie krwi, wspomaga pracę serca i chroni przed udarem mózgu

obniża cholesterol, reguluje poziom cukru i insuliny

wspomaga odchudzanie, zapobiegając otyłości

spowalnia procesy starzenia się organizmu

poprawia pamięć i koncentrację

Herbata fioletowa

Ta już z nazwy dość niezwykła herbata to nowość wśród herbat. Uprawiana od około 25 lat, na rynek weszła w 2011 roku. Nazwę uzyskała od czerwono-fioletowych liści - które przystosowują się w ten sposób do zwiększonego promieniowania UV, by chronić się przed uszkodzeniami. Kolor ten nie utrzymuje się jednak w przypadku naparów, mają one wygląd zbliżony do herbaty czarnej - choć w niektórych przypadkach dodając np. cytrynę można uzyskać różowe lub fioletowe refleksy. Ten rodzaj herbaty ze względu na podobieństwo procesu przygotowania bywa zaliczany do herbat zielonych, choć różni się od nich zawartością przeciwutleniaczy - jest ona większa. W aromacie i smaku herbata fioletowa wyróżnia się słodkimi, kwiatowymi i drzewnymi nutami. Uprawiana jest głównie w okolicach wzgórz Nandi w południowo-zachodniej Kenii, a w mniejszych ilościach także w Japonii, Chinach i Indiach.

Fioletowa herbata zawiera nie tylko wyjątkowo dużą ilość przeciwutleniaczy ale i jest obfita w polifenole, dzięki czemu ma ona wyjątkowe prozdrowotne właściwości:

obniża poziom cholesterolu

poprawia i pomaga w utrzymaniu zdrowia układu krążenia

reguluje przyswajanie cukru we krwi

pozytywnie wpływa na pracę mózgu m.in. nastrój i koncentrację

zmniejsza niepokój i relaksuje

wykazuje działanie odchudzające i antyoksydacyjne

pomaga przy infekcjach i stanach zapalnych

może zmniejszać ryzyko chorób nowotworowych

Herbata zielona

Ten najstarszy rodzaj herbaty jest najbardziej popularny w Azji, uprawiana i przygotowywana jest zarówno w Chinach jak i Japonii. Powstaje z suszenia liści bez fermentacji, a proces utleniania jest w nich dezaktywowany poprzez np. podgrzanie liści w parze wodnej czy smażenie. Herbata zielona zazwyczaj wyróżnia się delikatnym, roślinnym smakiem i ożywczym aromatem. Jej kolor po zaparzeniu przybiera barwę od żółtej do zielonej, co zależy od gatunku. Bowiem gatunków zielonej herbaty jest naprawdę sporo i dzielą się one ze względu na pochodzenie, sposób skręcania lici, porę zbiorów i warunki w jakich wzrastał krzew. W Chinach wyróżnia się około dwudziestu wysokiej klasy herbat zielonych, a w Japonii około trzynaście. Do popularnych chińskich zielonych herbat należą m.in. Gunpowder, Long Jing, Chun Mee, a do japońskich np. Sencha, Matcha czy Kukicha.

Zielona herbata uznawana jest za najzdrowszą. Zawiera ona m.in. aminokwasy, garbniki (polifenole), 35% flawonoidów oraz składniki mineralne takie jak: fluor, wapń, żelazo, potas, sód, cynk oraz witaminy: A, B1, B2, C, E, K. Wiele z jej właściwości zostało potwierdzonych badaniami. Regularnie pita:

wspomaga serce, zmniejszając ryzyko chorób

obniża ciśnienie krwi i reguluje poziom cholesterolu

pobudza, dodaje sił i “regeneruje” organizm

parzona drugi raz koi nerwy i relaksuje

hamuje procesy starzenia się - zwłaszcza mózgu

wpływa na skórę - ma działanie przeciwzapalne

skutecznie oczyszcza organizm z toksyn

działa na zęby - właściwości przeciwpróchnicze

Herbata żółta

Ten najrzadziej spotykany, uznawany za najszlachetniejszy rodzaj herbaty powstaje w procesie z początku podobnym do wytwarzania herbaty zielonej. Ze względu na małą popularność jest dość droga. Jej kolor po zaparzeniu może być żółty, bądź lekko zielony. Smak i aromat jest raczej dość specyficzny i zależy od odmiany, herbata ta może być wyrazista i lekko cierpka, mieć nuty kwiatowe, orzechowe, czekoladowe czy nawet trawiaste. Uprawiana i przygotowywana jest głównie w Chinach, gdzie była pijana od dawnych czasów przez najbogatszych. Przykładami herbat żółtych są m.in. Huang Xiao Tea (z prowincji Anhui), Jun Shan Yin Zhen (z półwyspu Junshan), Meng Ding Huang Ya (z góry Meng w prowincji Syczuan) i Huo Shan Huang Ya (z hrabstwa Huoshan w prowincji Anhui).

Mimo dość małej dostępność warto po nią sięgać. Podobnie jak inne herbaty ma ona bowiem właściwości bardzo korzystne dla organizmu. Jest jedną z najlepszych herbat do picia przed snem. Zawiera bardzo dużą ilość przeciwutleniaczy (w tym flawonoidów). Jej regularne spożywanie:

reguluje ciśnienie

wspomaga pracę układu pokarmowego

pomaga w utrzymaniu prawidłowego poziomu cholesterolu

uspokaja, choć jednocześnie orzeźwia i przywraca siły witalne

skutecznie usuwa toksyny i szkodliwe substancje z organizmu

chroni zęby przed próchnicą, zapobiega łamliwości kości oraz pomaga w bólach stawów

może hamować wzrost komórek rakowych i zapobiegać rozwojowi nowych

Herbata rooibos*

Rooibos, potocznie zwany także czerwoną herbatą, powstaje z liści naturalnie rosnącego w górach Cederberg w Republice Południowej Afryki czerwonokrzewu afrykańskiego. Po zaparzeniu napar ma czerwony bądź czerwono-brązowy kolor (zdarza się też bursztynowy), wyróżniać się może słodkim, owocowym, orzechowym, porównywalnym do hibiskusa aromatem z nutami ziemnymi, karmelowymi, dymnymi czy waniliowymi oraz słodkawym, subtelnym, przyjemnym smakiem. Mieszany bywa z wanilią i przyprawami.

Napar ten poza walorami smakowymi i wizualnym posiada wiele korzystnych właściwości. Zawiera przeciwutleniacze i związki polifenolowe, jest także źródłem składników mineralnych takich jak: cynk, fluor, magnez, mangan, potas, sód, wapń i żelazo. Herbata ta pita regularnie:

reguluje cholesterol i ciśnienie krwi

hamuje starzenie się organizmu

wspomaga układ trawienny - zwalcza rozstrój żołądka, bóle i problemy z jelitami

pozytywnie wpływa na drogi oddechowe - wspomaga rozszerzanie oskrzeli i wykrztuszanie

pomaga w niwelowaniu stresu i napięć układu nerwowego

przynosi ulgę w objawach związanych z alergiami

wpływa na wyrównanie poziomu cukru we krwi

może działać antynowotworowo (z pewnymi wyjątkami)

Herbaty owocowe i ziołowe*

Herbaty ziołowe to znane od bardzo dawna napary powstające z różnych części roślin. Produkuje się je m.in. z liści, kwiatów, owoców czy korzeni i mogą być one jedno- lub wieloskładnikowe. Popularnie do ich wytwarzania wykorzystywane są np. owoce takie jak ananas, brzoskwinia, jabłko; kwiaty lawendy, rumianku czy hibiskusa; liście mięty pieprzowej, melisy, pokrzywy, ziela tymianku; korzenie imbiru. Do herbat ziołowych zalicza się nie tylko wspomniany Rooibos, ale i napary takie jak Yerba Mate (przygotowywany z Ostrokrzewu Paragwajskiego z Południowej Ameryki) czy Guayusa.

Herbaty ziołowe mogą mieć przeróżne właściwości, zależące od tego z czego zostały przygotowane. Do korzyści z ich picia należą m.in.:

zmniejszanie dolegliwości bólowych i skurczów mięśni

zmniejszanie stresu, uspokojenie i poprawa snu

wspomaganie układu pokarmowego

dostarczanie zdrowego cukru i witamin

wspomaganie odchudzania

obniżanie ciśnienia krwi

Artykuł ma charakter informacyjny i nie powinien zastępować on konsultacji z lekarzem bądź specjalistami. Zamieszczone w artykule zdjęcia są jedynie dopełnieniem wizualnym i mogą nie obrazować opisanego rodzaju.

* herbaty powszechnie nazywane herbatami, które jednak nimi tak naprawdę nie są

** ten typ herbaty może być zarówno herbatą czarną jak i zieloną